Kasteel De Spijker

(Spijkerswegel 17, voorheen Brouck 25 of Legeweg)

(Rita Bossuyt en Eric Colenbier, 2023)

 

Sporen van de geschiedenis van het kasteeldomein ‘De Spijker’ gaan terug tot liefst 1089. Op het grondgebied van de parochie Sint-Kruis staat dan reeds een ‘spijker’, een tiendenschuur voor graan. De tiendeninning wordt in dat jaar door graaf Robrecht II van Vlaanderen toevertrouwd aan de proosdij van Sint-Donaas. Het goed ligt langs de Spyckerswegel, ten zuiden van de Ede, in de Watering van de Broek en is daardoor vaak afgebeeld op kaarten.

 

De oudst gekende notatie van de naam dateert uit 1317 en beschrijft de aanwezigheid van een hofstede ‘Ten Spickere’. Die valt in 1358 onder voogdij van Hendric Braderic, heer van Viven en sluismeester. Het domein blijft in de 14de en 15de eeuw in handen van die schatrijke familie Braderic. In 1455 verkopen de Braderics de gronden en het hof ‘ten Spikere’ aan Boudewijn Hendricx, die overlijdt in 1476.

De Brugse makelaar-hotelier Jan Heindricx († 1505) erft het. De latere eigenaars worden vermeld in de Ommeloper van de Broek. Het zijn bekende Brugse families: vanaf 1538 de Boodt, vanaf 1617 - met tekening van het omwalde kasteel - de koopmansfamilie de Clercq, vanaf 1681 de Clerq-Keignaert, vanaf 1718 de Tomboy de Vorchevalle, in 1745 de familie Coppieters en kort nadien Charles-Eugène van Duerne de Damas, gehuwd met Justine van den Bogaerde van het nabijgelegen kasteel Nieuwenhove.

▲  ‘Spyckersgoet’ langs de doodlopende Spyckerswegel anno 1574 volgens de door landmeter Donaat Segers in 1750 op papier nagetekende ‘kaart Watering van de Broek en Moerkerke-Zuid-over-Leie’ van Pieter Pourbus (1574). Opvallend zijn de hoge centrale toren en de bijgebouwtjes. Een rechte 'spyckersdreef' start aan de Legeweg.

Het Franse Bewind schaft in 1795 heerlijkheden af, dus ook die van het Proostse. De lenen worden verkocht aan geïnteresseerden. Wellicht koopt of beheert Pieter Hoste, adjunct van de eerste burgemeesters van Sint-Kruis, het kasteel. Het komt echter niet meer voor op kaarten en wordt in 1809 en 1814 vermeld als onbewoond eigendom van Charles-Louis le Gillon de Goemaringe - Van Zuylen. Vanaf augustus 1831 is het kasteel bewoond door de ongehuwde Louis Legillon (°augustus 1789 - januari 1834) en zijn meid Anna Haert. Hij is  zoon van grondeigenaar Charles Legillon de Goemaringhe en Francisca van Zuylen de Neyveveldt en overlijdt in de Langestraat in januari 1834. Zijn zus Thérèse Le Gillon de Goemaringhe erft het zomerhuis. Ze was in 1824 gehuwd met Louis de Bie de Westvoorde, burgemeester van Beernem. Op een kaart van de watering van de Broek uit 1840 staat als bewoner of eigenaar Rappaert-Goemaeringe vermeld.

In 1863 neemt de zoon van Thérèse Le Gillon, Jules-François de Bie de Westvoorde - Pecsteen het domein over. Jules de Bie is van 1861 tot 1888 burgemeester van Sint-Kruis. Hij bouwt tussen 1870 en 1873 een nieuw kasteel De Spycker in de typische mengstijl van neogotiek en Vlaamse neorenaissance van architect Pierre-François Buyck. Sindsdien is er haast niets veranderd aan de buitenzijde.

 

◄  Kasteelgoed De Spijker op een Kaart van de Watering van de Broek uit 1840. Rechtsboven op de kaart ligt langs het ‘Spijckersweghelken’ het kasteel, met daarachter een gestructureerde siertuin. De toenmalige eigenaars zijn erbij geschreven: Rappaert-Goemaeringe. Links op de kaart kasteel Rooigem met de beukendreef.  (collectie Oostkustpolder, met dank voor gebruik).

De postkaart met vooraanzicht op het kasteel geeft een mooi overzicht van de verschillende bouwvolumes: rechts de kapel met het klokkentorentje, centraal de woning met hall, salons en slaapkamers en verder de ranke achtzijdige traptoren en een bijgebouw. Onder het middelste dakvenster prijkt het alliantiewapen van bouwheer de Bie de Westvoorde - Pecsteen. In de gevel van de vooruitspringende gevelpartijen zitten telkens twee medaillons met een gebeeldhouwd mannen- en vrouwenhoofd dat ook vandaag nog te zien is.

►

 

 Jules’ dochter Augusta de Bie de Westvoorde huwt in 1880 in de neogotische kapel van het kasteel met Hector ridder de Schietere de Lophem, geboren in het kasteel Veltem in Sint-Kruis. Het koppel erft het domein De Spycker in 1889. Zij laten in 1902 het jachtpaviljoen met koetshuis bouwen. Bij het uitbreken van WO I vlucht dat gezin naar Sluis. Duitse torpedo-officieren bezetten het kasteel. Daarvan zijn foto's bewaard. Nadien keert het gezin terug. Hector overlijdt in het kasteel in 1920 en zijn weduwe verhuist naar Brugge. De Spycker wordt een zomerverblijf.

Tijdens WO II wordt het kasteel gespaard van Duitse bewoning. In 1947 overlijdt Augusta de Bie, maar erfgenamen tonen geen interesse in het kasteel. Daarom wordt het in 1951 in verdeeldheid toegekend aan Guy de Schietere de Lophem - Simone Gilles de Pélichy die het verhuurt, eerst aan de familie Verbeke en in 1960 aan Albert Vander Haert - Christiane Vandenbogaerde. Die koopt het kasteel in 1965. Albert overlijdt in 1979 en Christiane in 2000.

 

De jongste eigenaars, de families Van Haecke - Marcantuoni en De Clerck - Berquin, geven het kasteel nu een commerciële bestemming als tentoonstellingsruimte voor antiek in combinatie met gastenkamers onder de naam B&B Exclusive Guesthouse Chateau De Spycker. 

In de tuin ligt naast de vijver nog een ijskelder, ‘vermomd’ als grot. Elke fietser en wandelaar stopt even om het prachtige kasteel en bijgebouwen te bewonderen in hun unieke omgeving.

 

◄   De Spijker in de Franse Kadastrale Altlas Sint-Kruis (1809) sectie A3. De potloodnotitie dateert van 1893 en vermeldt de toenmalige bewoner J. Roose. De tiendenschuur en de ‘manoir’ vormen één blok dat ‘kasteel’ wordt genoemd.

 

Meer info:

  • https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/77522
  • Beernaert Brigitte, Braet Johan, Demulder Jan, D’hondt Jan, D’hoore B., Terryn C., Vandamme L & Vanden Berghe (2007), Binnen en Buiten, Winter- en zomerverblijven van de Brugse elite vanaf de late Middeleeuwen,p. 60-61 (WHSK-bibliotheeknummer 6).
  • Bossuyt Rita, e.a. (2017), Omwalde hoeven in Sint-Kruis. Tentoonstellingsbrochure kermis 2017, p. 21-27. (WHSK-uitgave) met tal van foto’s en een grondplan uit 1617 en 1835.
  • Cornilly Jeroen, (2007), ‘Kastelen in het Brugse ommeland’, In de Steigers, jg.14, nr. 3, p. 87-96. (WHSK-bibliotheeknummer tijdschriftartikels 7).
  • De Clerck Daniël, (2004), ‘Kasteel De Spycker in Sint-Kruis, een huis van Plaisance’, in Brugs Ommeland, jg. 44, nr. 4, p. 227 -255, degelijke studie met tal van illustraties. (WHSK bibliotheeknummer 37).
  • Jansssens Albert (2006), ‘Nog over de familie Heindrickx, eigenaars van De Spycker in Sint-Kruis’, in Brugs Ommeland,  jaargang 46,  nr. 2, p. 132-136.
  • De Spycker 1974-1994, Beknopte historische schets (WHSK-collectie FCJ11).