Militair voedermagazijn 'de Fourage' en conciërgewoning (1907-1997)

Brugge was sinds de Oostenrijkse tijd een garnizoensstad. De Poermolenkazerne op de hoek van de Langestraat en de Vuldersstraat werd reeds in 1742 gebouwd en in 1783 uitgebreid door de wet van keizer Jozef II die ‘nutteloze’ kloosters liet opheffen. Zo werd het kartuizerklooster in Brugge omgevormd tot o.a. een militair hospitaal. In de Franse tijd, vanaf 1794, nam een Frans garnizoen er intrek. Langs de Kruisvest (Peterseliestraat) kwam in 1835 een tweede kazerne. Die deed dienst tot 1965 en heette vanaf 1953 ‘Kazerne Knapen’. 

De aanwezigheid van die twee kazernes zorgde voor leven in de brouwerij in Sint-Kruis: voorraadmagazijnen, officierswoningen in o.a. de Prins Albertstraat en de Dampoortstraat en extra volk over de vloer voor de herbergen langs de Maalse en de Moerkerkse Steenweg zoals ‘De Arend’ (nu pizzeria Onesto) en ‘Den Voerman’ (nu restaurant Goffin). 

De oude fourage langs de Kleine Molenstraat (1871 tot circa 1907)

Al die militairen en hun paarden moesten ook eten. Een voedermagazijn vlakbij was dus aangewezen. De eerste kwam in 1871 aan het begin van de Kleine Molenstraat langs de buitenste ringvaart (nu Driekoningenweg 6-10). Dat stukje straat werd daarvoor verbreed en gaf via de Prins Albertstraat, vroegere Vestingstraat, verbinding met de Maalse Steenweg voor het soldatenoefenterrein. Ook via de Moerkerkse Steenweg kon bevoorraad worden vanuit het binnenland. Daarom heette de Prins Albertstraat   ook ‘Fouragierstraat’. Dat depot diende vooral als hooiopslagplaats voor de legerpaarden van de lansiers. 

Omdat het depot na enkele decennia te klein werd, verhuisde het in 1907 naar de Maalse Steenweg 39-40 wat verderop. Sindsdien kalfde de oude fourage stukje bij beetje af ten voordele van garages en particuliere woningen. 

▲ De restanten van de eerste legerfourage (1871-1907) langs de Driekoningenweg anno 2000 (WHSK-collectie foto A818) en het actuele straatbeeld (februari 2024). 

De nieuwe fourage langs de Maalse Steenweg (1907-1997) 

In 1907 werd de nieuwe fourage langs de Maalse Steenweg 39-41 dus operationeel. Er was ook een conciërgewoning voorzien. Zeven jaar later viel Duitsland binnen en legde uiteraard beslag op deze loodsen. Ze verzamelden er o.a. in beslag genomen ossen zoals op de foto hieronder uit 1917 is te zien. Duitse militairen en werklieden poseren op de binnenkoer met de oogst van hun opeising voor fotograaf Louis Lalloo uit de nabijgelegen Prins Albertstraat. We kijken meteen op achter- en voorgevels met speklagen van particuliere woningen langs de Maalse Steenweg (nu de parking van Sportline). (WHSK-collectie foto BO49 uit de verzameling Karel Vandendorpe)

Over de architectuur van dat imposante voedselmagazijn (1907-1997) schreven Stefanie Gilté en Patricia Van Vlaenderen in de Inventaris van Bouwkundig Erfgoed het volgende: “Voormalige conciërgewoning en voedermagazijn van het leger, zogenaamd "de Fourage". Gedateerd zie (verdwenen) gevelstenen "ANNO" "1907" in de trapgevels, de middelste gevelsteen met opschrift "BM 11" is bewaard. De bakstenen gebouwen waren verbonden aan de kazerne, gelegen aan de Kazernevest in de binnenstad. De afsluiting aan de straat met bakstenen muurtjes, pilaren en smeedijzeren hekkens is verdwenen.“

“Het voormalige magazijn bestaat uit vijf dwars gerichte loodsen, afgewerkt met tuit- en trapgevels. In de smallere trapgevels bevonden zich de inrijpoorten. Militaire architectuur met gebruik van historiserende elementen zoals bolkozijnen, geblokte ontlastingsbogen, steunberen en boogfriezen.”

Bron: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/77360 

Ook tijdens WO II namen de Duitsers de fourage in gebruik. Nadien bleven de gebouwen dienst doen als militaire voedermagazijnen. Wanneer het leger afslankte door de afschaffing van de verplichte militaire dienst (januari 1993) en steeds meer gronden en gebouwen verkocht, werd in de jaren 1990 gezocht voor een nieuwe bestemming.

In 1997 kwam de definitieve beslissing voor herbestemming. De magazijnen zouden worden gerenoveerd en door de Interbrugse Maatschappij voor Sociale Woningbouw, later Vivendo, worden heringericht tot 24 sociale wooneenheden. Architectbureau Van Assche & Van Langenhove uit Sint-Andries leidde de werken, aannemer Depret uit Zeebrugge voerde ze uit. De middelste van de drie langste opslagloodsen werd volledig gesloopt ten voordele van een binnentuin. De architectuur van de voorgevels moest behouden blijven. De bepleistering van de trapgevels is een hedendaagse toevoeging. De meiboom kwam er reeds op 18 mei 2000. De WHSK-foto A789 hieronder toont de fourage tijdens de ontmanteling van het dak in 1999.

Achter en naast de gebouwen werden gronden aangekocht voor ondergrondse parking met erboven nog eens 24 multifunctionele woningen (bron: Yvette Kemel, Kroniek van Sint-Kruis 2000, WHSK-uitgave, p. 12). Het gebouwencomplex werd op 24 september 2009 opgenomen in de Inventaris van Bouwkundig Erfgoed onder het nummer 77360, wat een zekere bescherming inhoudt. Vandaag valt het complex onder sociaal woningbouwpatrimonium. De 48 sociale wooneenheden worden nu verhuurd door Vivendo.

▲ Voor- en achterzijde van het wooncomplex de Fourage (januari 2024)