Verplicht tewerkgesteld in Duitsland

Op 14 mei 1943 werd de 26-jarige René Roets, zoals 300 000 andere medeburgers, opgevorderd om verplicht in Duitsland te gaan werken in ruil voor voedsel, onderdak en een laag loon. Deze dwangarbeiders hadden tot taak de fabrieken draaiend houden omdat de Duitse mannen gemobiliseerde waren. René Roets moest, samen met vele andere Vlamingen, dwangarbeid presteren in het zogenaamde ‘Junkers Werkheim’ in Magdeburg-Neustadt, een kamp voor buitenlandse dwangarbeiders. Zijn brieven leren dat de werkomstandigheden zwaar waren en dat hij thuis miste. 

Meerdere Belgen keerden na een (zeldzaam) verlof niet terug naar Duitsland en doken als werkweigeraars onder. Zo kwamen sommige onderduikers in contact met het verzet. Om hieraan te verhelpen, werd eind 1943 een Zivilfahndungsdienst opgericht, een hulpkorps van Vlaamse vrijwilligers, om de Duitse Feldgendarmerie  bij te staan bij het opsporen van o.a. werkweigeraars. Zij zorgden voor meer dan 25.000 arrestaties en werden uiteraard gehaat als collaborateurs. 

Ondergedoken en verklikt

Ook René Roets dook half maart 1944 onder toen hij na zeven maanden eindelijk verlof had gekregen. Eerst werd hij door Didier de Pierpont, de latere burgemeester van Sint-Kruis, die tijdens WO II actief was in het Geheim Leger, ondergebracht bij Rachel Decoene. Zij runde een herberg aan de Baron Ruzettelaan in Assebroek en was eveneens actief in het verzet, m.n. als leidster van de ‘Groep Decoene’ van het Geheim Leger. Na enkele dagen werd René Roets naar een ander onderduikadres overgebracht, met name bij André Allaert, een veehandelaar op Vierwege, een gehucht halfweg tussen Oostkamp en Loppem. André Allaert was actief in de verzetsgroep van Rachel Decoene. De groep verzamelde inlichtingen, vervoerde wapens en munitie en gaf onderdak aan werkweigeraars en geallieerde piloten. Enkele maanden later liep het echter slecht af.

Op 29 juni 1944 werd in Varsenare Georges Dejans gearresteerd als lid van het verzet (partizanenleger). Onder de valse belofte van vrijlating verklikte hij zijn buurman, Alberic Pulinckx, een verzetsman van het Geheim leger te Varsenare. Door dit verraad werden meerdere verzetslieden uit Varsenare en Sint-Andries gearresteerd. De meesten overleefden hun gevangenschap in Duitsland niet.

Om alsnog haar man vrij te krijgen, was Yvonne Mermuys, de echtgenote van Georges Dejans, bereid met de Geheime Feldpolizei samen te werken, waardoor nog meer arrestaties volgden. Op 12 augustus 1944 maakte Yvonne Mermuys op de Brugse Eiermarkt een afspraak met André Allaert om een onderduikadres voor iemand te regelen. Het was evenwel een valstrik. Op dat moment hielden de Duitsers hem aan, waarna een huiszoeking op zijn boerderij volgde. Daar werd René Roets, die er ondergedoken zat, gearresteerd, samen met de jonge weerstander Maurice Allaert.

Deportatie en overlijden in Neuengamme

René Roets werd op 1 september 1944, samen met Georges Dejans en de gearresteerde verzetslui, van de gevangenis van Brugge overgebracht naar Gent. Hij maakte deel uit van de laatste groep gevangenen die op 3 september 1944, net voor de bevrijding, van Gent naar Duitsland zijn gedeporteerd. Op zondag 10 september kwam Roets aan in het concentratiekamp Neuengamme, in de buurt van Hamburg. Een paar dagen later werd hij doorverwezen naar het buitenkamp Dessauer Ufer in de haven van Hamburg. Na een zwaar bombardement door geallieerden, op 25 oktober 1944, werden de overlevenden doorgestuurd naar een ander kamp in Hamburg om er slavenarbeid te verrichten. De lange en zware arbeid van het puinruimen, de permanente honger, de winterkou, de slechte leefomstandigheden, de afwezigheid van sanitaire en hygiënische voorzieningen, de mishandelingen en de vele arbeidsongevallen zorgden ervoor dat de gevangenen snel uitgeput raakten. Bijna de helft van hen overleefde het niet. In december alleen stierven 300 gevangenen. Eén van hen was René Roets. Hij overleed op zondag 10 december 1944, bijgestaan door zijn kameraad Louis Goderis uit Nieuwpoort, die later de ware doodsoorzaak als volgt omschreef: “als gevolg van opgedane longontsteking, in de regen moeten blijven werken en daarbij nog mishandeld”.

Ook Georges Dejans overleefde het concentratiekamp niet (+ 13 januari 1945). Zijn verraad heeft zijn leven niet gespaard !  

Op een gedenksteen in de gebouwen van de  Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek wordt hulde gebracht aan vier werknemers die de oorlog niet overleefden, waaronder René Roets.

Ferdinand De Lil, verzetsman uit Zedelgem, vermeldt in zijn getuigenis terloops René Roets: “Tot de groep van politieke gevangenen die op 1 september 1944 met de trein uit Brugge vertrokken en met Ferdinand in Neuengamme toekwamen, behoorden ook de hierboven reeds genoemde Alberic Pulinckx, Jan Formesyn, Charles Formesyn, Maurice Lagravière, Edmond Vermeersch, Edgard Sabbe en Georges Dejans. Van hen allen zou alleen Jan Formesyn het overleven. Op die trein uit Brugge zaten onder meer ook nog: Achiel Formesyn (de zoon van Jan Formesyn), Willy Decru (uit Koekelare – aangehouden ingevolge de resultaten van een huiszoeking bij Jan Formesyn), Louis Formesyn (de broer van Charles Formesyn), René Roets en Julien Vandekinderen (beiden verraden door Yvonne Mermuys). Van deze laatste groep zou niemand Neuengamme overleven.”